Een ramp of catastrofe is een gebeurtenis waarbij een ernstige verstoring van de openbare veiligheid is ontstaan, waarbij het leven en de gezondheid van vele personen, het milieu of grote materiële belangen in ernstige mate worden bedreigd of zijn geschaad, en waarbij een gecoördineerde inzet van diensten en organisaties van verschillende disciplines is vereist om de dreiging weg te nemen of de schadelijke gevolgen te beperken.
Bij een ramp zijn veel mensen en instanties betrokken. Dat kan zijn in de rol van slachtoffer, gedupeerde, hulpverlener, bestuurder, nabestaande of anderszins. In sommige gevallen wordt er ook gesproken van een crisis. Daarnaast kan er sprake zijn van:
- omvangrijke schade
- een groot getroffen gebied
- grote maatschappelijke impact.
Wanneer een (mogelijke) ramp het voortbestaan zelf van de mensheid en/of de planeet bedreigt, spreekt men van een existentieel risico.
Crisis
Een crisis is een zware noodsituatie waarbij het functioneren van een stelsel ernstig verstoord raakt.
Soorten crises
- Natuurlijke rampen (zoals de watersnoodramp in 1953, de uitbraak van mond-en-klauwzeer in 2001 en de coronacrisis vanaf 2020);
- Explosies en branden (zoals de Vuurwerkramp Enschede en de Schipholbrand);
- Transportongevallen (zoals de Bijlmerramp en de Herculesramp);
- Rellen en ongeregeldheden (zoals de Kroningsoproer in 1980);
- Terrorisme en gijzelingen (bijvoorbeeld de Treinkaping bij De Punt in 1977);
- Psychocrises (zoals n.a.v. de dood van Meindert Tjoelker, Pim Fortuyn en Theo van Gogh);
- Bestuurlijke crises (bv. n.a.v. de uit de hand gelopen kosten van de Amsterdamse Stopera);
- Economische crises (zoals de beurskrach van 1929, de kredietcrisis van 2008 en de energiecrisis vanaf 2021).
Aardbeving
Nederland heeft relatief milde aardbevingen.
Brand en explosie
De kans dat je in Nederland thuis een brand meemaakt is 1 op de 65.
Brandstof
Van alle energie die een huishouden verbruikt, bestaat ongeveer 80% uit gas.
Cybercriminaliteit
Omdat een steeds groter deel van ons leven zich online afspeelt groeit en verandert cybercrime steeds.
Desinformatie
Vooral tijdens een crisis zijn de gevolgen van onjuiste informatie extra groot.
Drinkwater
Het uitvallen van drinkwater voorzieningen kan flinke overlast geven.
Droogte
Droogte kan voor te lage grondwaterstanden en verslechterde waterkwaliteit zorgen.
Een aanslag
Er zijn geen concrete aanwijzingen dat terroristen voorbereidingen treffen.
Elektronisch Betalen
Stroomuitval, of een cyberaanval op banken, kan er toe leiden dat het digitale betalingsverkeer enige tijd niet werkt.
Extreem weer
In Nederland hebben we steeds vaker te maken met extreme weersomstandigheden.
Geen stroom
Wanneer er een stroomstoring is, kan dit voor grote problemen zorgen.
Hoge prijzen
Sinds de start van de oorlog in Oekraïne, zijn de energie- en voedselprijzen sterk gestegen.
Lege schappen
Hamsteren door het coronavirus, missende producten door de oorlog in Oekraïne of het blokkeren van distributiecentra.
Nucleair
De kans op een stralingsongeval of kernaanval in Nederland is heel klein.
Overstroming
Nederland ligt voor een groot deel onder de zeespiegel.
Ziektegolf
Een epidemie of pandemie kan ernstige gevolgen hebben voor zowel de volksgezondheid als de samenleving.
Categorieën rampen
Natuurramp
Onder natuurrampen vallen onder andere:
- Aardbevingen (zie bijvoorbeeld de aardbeving San Francisco);
- Aardverschuivingen;
- Bosbranden;
- Droogten (bijvoorbeeld in de Sahel);
- Epidemieën (bijvoorbeeld het corona-virus);
- Orkanen, cyclonen (zie bijvoorbeeld Katrina in 2005 en Sandy in 2012))
- Overstromingen (zie bijvoorbeeld de watersnood van 1953);
- Tsunami’s en andere vloedgolven (zie bijvoorbeeld Azië in 2004 en Japan in 2011);
- Vulkaanuitbarstingen (zie bijvoorbeeld Pompeï, Tambora, Laki, Krakatau, Pinatubo, Mount Saint Helens).
Een aantal zeldzame gebeurtenissen die tot wereldwijde rampen kunnen leiden zijn:
- Uitbarsting van een supervulkaan;
- Inslagen van een planetoïde of komeet;
- Supernova of hypernova van een nabije ster.
Antropogene ramp
Een antropogene ramp is een ramp die is ontstaan als gevolg van menselijk handelen of van menselijke aanwezigheid. Vaak duidt men dit soort rampen aan met de Engelse term man-made disaster. Voorbeelden zijn onder meer humanitaire rampen als gevolg van oorlog, vliegrampen, treinrampen, nucleaire rampen en milieurampen.
Cultuurramp
Een cultuurramp is een ramp die tot gevolg heeft dat de continuïteit van een cultuur ernstig wordt aangetast en dat veel of belangrijke aspecten van een beschaving verloren gaan. Een voorbeeld is de vernietiging van de Boeddha’s van Bamyan in Afghanistan 2001.
Humanitaire ramp
Wanneer een gebeurtenis langdurige rampzalige gevolgen heeft voor grote groepen mensen wordt dit een humanitaire ramp genoemd. Deze ramp kan een gevolg zijn van menselijk handelen of van de natuur. Zie bijvoorbeeld de orkaan Mitch, of Kernramp van Tsjernobyl.